Wat doen supermarkten om van milieuvriendelijke voeding de standaard te maken?

De resultaten De aanbevelingen Over Superlijst

Het Belgische Superlijst-onderzoek wordt mogelijk gemaakt dankzij de financiële steun van EU LIFE, Rikolto, Test Aankoop en de Belgische Ontwikkelingssamenwerking.

De resultaten: Supermarkten kunnen veel meer doen voor milieu en klimaat

Belgische supermarkten kunnen een meer plantaardig en duurzamer voedingspatroon veel sterker stimuleren dan ze momenteel doen. Ze kunnen ook veel meer actie ondernemen tegen ontbossing en voedselverspilling. Er zijn wel initiatieven die de goede richting aangeven, maar nu leggen supermarkten de verantwoordelijkheid tot duurzame voedingskeuzes vooral bij de burger. Hieronder vind je de kernresultaten van Superlijst Milieu België.

Download het volledige rapport

Eiwittransitie: weinig stimulans voor plantaardig

Minder vlees en meer plantaardig eten, is een cruciale stap om de milieu-impact van ons eetpatroon te verkleinen.

Twee op drie kant-en-klaarmaaltijden bevatten vlees of vis, en slechts vier procent van de onderzochte kant-en-klaarmaaltijden is volledig plantaardig.

Zeven op tien onderzochte aanbiedingen in de promotiefolders bevatten vlees of vis als hoofdingrediënt.

Kant-en-klare vleesproducten zoals schnitzels, burgers en worsten worden vooral in (extra) large porties verkocht van meer dan 100 (of 150) gram.

Er zijn interessante initiatieven en beleidsmaatregelen, maar concrete doelstellingen ontbreken veeleer. De supermarkten hebben momenteel ook geen doelen gesteld om het aandeel verkochte plantaardige eiwitten te vergroten.

"Voorzie vegan niet alleen voor vegans."
^{Burger uit burgerpanel voor volwassenen, Gent}

Duurzame landbouw: duurzaam is niet de norm

Supermarkten kunnen de verantwoordelijkheid nemen voor duurzame consumptie.

Supermarkten garanderen niet dat hun volledige assortiment op duurzame wijze geproduceerd is. Consumenten moeten zelf actief op zoek naar duurzame producten binnen het assortiment. Bij Aldi en Lidl is er zelfs geen enkele duurzame optie beschikbaar in de helft van de onderzochte productgroepen.

Ook in de beleidsrapportering is er weinig tot geen transparantie over de oorsprong, het vervoer of de teeltwijze van de verkochte producten. Sommige supermarkten zijn wel transparant over de certificering van vis.

"Een ideale 'jij-versie' zou enkel bestaan uit duurzame producten."
^{Burger uit burgerpanel voor adolescenten, Leuven}

Ontbossing: acties beperkt tot huismerken

Soja voor veevoeding, palmolie en cacao zijn verantwoordelijk voor een groot deel van wereldwijde ontbossing.

In het algemeen ontbreekt het aan transparantie over de oorsprong van soja voor veevoeding, palmolie en cacao.

Supermarkten hebben ook weinig actieplannen om het risico van ontbossing te verminderen. De aanwezige actieplannen focussen vaak enkel op de eigen huismerken en bieden vaak niet de beste waarborg tegen ontbossing.

"Ik wil niet ongeweten bijdragen aan ontbossing."
^{Burger uit burgerpanel voor volwassenen, Gent}

Voedselverlies: nood aan concrete doelen

Wereldwijd is voedselverspilling verantwoordelijk voor acht procent van broeikasgassen door mensen.

Supermarkten beginnen actie te ondernemen om voedselverspilling en voedselverlies tegen te gaan, maar duidelijke definities, meetbare doelstellingen en rapportage over die doelstellingen ontbreken veelal. Delhaize publiceerde als enige supermarkt een actieplan met deze drie elementen.

Met een ambitieuzere aanpak en gerichte doelstellingen zouden de andere supermarkten beter kunnen rapporteren over de impact van hun acties tegen voedselverspilling.

"Bepaal de minimumnorm voor de hele sector."
^{Burger uit burgerpanel voor volwassenen, Gent}

Eindranking

In Superlijst Milieu komen Lidl en Delhaize naar voren als algemene koplopers, al zijn de verschillen tussen de supermarkten klein. In absolute termen heeft elke supermarkt nog erg veel ruimte voor verbetering.

Opmerkelijk is dat de supermarkten sterk verschillen binnen de deelonderwerpen: eiwittransitie, duurzame landbouw (incl. ontbossing) en voedselverspilling.

In de transitie naar minder vlees en meer plantaardig doet Delhaize het beduidend beter dan Lidl, Aldi en Carrefour.

Ook bij beleid tegen voedselverspilling staat Delhaize al een stapje verder.

Bij acties voor duurzame landbouw en tegen ontbossing loopt Delhaize dan weer achter, terwijl Carrefour, Aldi en vooral Lidl vooroplopen in België.

Colruyt zit voor elk onderwerp in de middenmoot.

"Kleine aanpassingen kunnen een grote impact hebben, stap voor stap."
^{Burger uit burgerpanel voor adolescenten, Leuven}

Aanbevelingen

Elke Belgische supermarkt zou rekening moeten houden met de volgende aanbevelingen.

Eiwittransitie

Ontwikkel en publiceer een geïntegreerd actieplan voor de eiwittransitie met duidelijke doelstellingen.
Stel de eiwittransitie centraler in het inkoopbeleid.
Verminder het aandeel kant-en-klaarmaaltijden met dierlijke eiwitten.
Verminder de portiegrootte van dierlijke eiwitten.
Kies minder voor aanbiedingen met dierlijke producten.
Neem meer evidence-based maatregelen in de fysieke omgeving van de supermarkt.
Neem meer evidence-based maatregelen op in de communicatiestrategieën van de supermarkt.
Betrek andere spelers in de toeleveringsketen bij maatregelen rond de eiwittransitie.

Duurzame landbouw

Rapporteer over het aandeel verkochte gecertificeerde producten.
Wees transparant over de herkomst, de teeltwijze en de transportmethode.

Ontbossing

Ontwikkel een concreet actieplan om de risico's van ontbossing te beperken.
Neem ook niet-huismerkproducten op in het beleid tegen ontbossing.
Beperk het anti-ontbossingsbeleid niet tot agrobosbouw of herbebossing.
Soja: Stem de inspanningen tegen ontbossing af op de eiwittransitie.
Palmolie: Formuleer strengere en ambitieuzere toezeggingen voor fysieketraceerbaarheid.

Voedselverspilling

Gebruik een gemeenschappelijke, transparante definitie van voedselverspilling.
Ontwikkel een geïntegreerd actieplan voor voedselverspilling.
Wees ambitieus en innovatief bij de inspanningen om voedselverspilling tegen te gaan.
Rapporteer duidelijker over ambities rond voedselverspilling.

"Voer jullie plannen ook uit in plaats van er alleen over te praten!"
^{Burger uit burgerpanel voor tieners, Antwerpen}

Dit was de SuperDialoog

Op donderdag 8 december organiseerden we een dialoog tussen supermarkten, beleid, wetenschap, ngo's en burgers om een antwoord te zoeken op de vraag:
"Hoe zetten we samen stappen naar een milieuvriendelijkere supermarkt?"

Lees hier het verslag

Over Superlijst

Wat is Superlijst?

Superlijst is het eerste meerjarig Europees onderzoeksproject dat onderzoekt hoe supermarkten hun klanten helpen om gezond, duurzaam, diervriendelijk en eerlijk te winkelen.

De eerste Superlijst in België focust zich op het thema milieu. We gaan na welke inspanningen Colruyt, Delhaize, Carrefour, Aldi en Lidl leveren om de verkoop van dierlijke eiwitten te verminderen, te kiezen voor producten uit duurzame landbouw, en ontbossing en voedselverspilling tegen te gaan.

Burger in supermarkt met volle winkelwagen

Onderzoeksmethode

Stichting Questionmark ontwikkelde de onderzoeksmethode in samenwerking met een raad van wetenschappers met expertise in landbouw, milieu, duurzaamheid, consumentengedrag en retail:

Erik Mathijs (Faculty bio-science engineering, KU Leuven) - Sybille Mertens (Management school of University of Liège) - Philippe Baret (Faculty of bio-science engineering, University of Louvain) - Valerie Swaen (Louvain School of Management, University of Louvain) - Hendrik Slabbinck (Faculty of economics and business administration, University of Ghent)

Download de onderzoeksmethode van Superlijst Milieu (PDF)

Download het onderzoekskader van Superlijst

Superlijst in het buitenland

Ontdek alle Superlijst-onderzoeken

De partners

Rikolto (vroeger Vredeseilanden) is een internationale organisatie die wereldwijd samenwerkingen opzet tussen burgers, boeren, bedrijven, kennisinstellingen en overheden om voedselsystemen eerlijker, transparanter en milieuvriendelijker te maken. Gezonde en duurzame voeding voor iedereen, vandaag en in de toekomst: dat is waar Rikolto voor gaat.

De belangen van de consument behartigen, oplossingen zoeken voor hun uitdagingen en hen helpen om hun rechten te laten gelden, dat is waar Test Aankoop voor gaat. Op basis van een brede expertise in verschillende domeinen voert Test Aankoop constructief, kritisch en transparant tests uit op producten en diensten om een duurzame economie vorm te geven.

Stichting Questionmark is een onafhankelijk kennisinstituut dat consumenten, producenten en supermarkten helpt met informatie om verantwoorde keuzes te maken in het kopen en verkopen van voedsel.

Meer en beter bos, dat is al 50 jaar de missie van BOS+. Die vervullen ze door zelf bomen aan te planten. Door ontbossing tegen te gaan. Door mensen warm te maken voor bos. Ze doen het hier, maar ze nemen het ook op voor tropisch bos. Bossen zijn één van de meest efficiënte middelen die we hebben om de klimaatontwrichting tegen te gaan.

Canopea is de Waalse federatie van milieuverenigingen. Canopea volgt kritisch het overheidsbeleid en formuleert concrete voorstellen met vernieuwende oplossingen om een sociale omslag naar een ecologische samenleving te versnellen op vlak van ruimtelijke ordening, milieu, landbouw/natuur, mobiliteit, energie, toerisme en voeding.

Bond Beter Leefmilieu verenigt natuur- en milieuorganisaties en versterkt de stem van duurzame koplopers in Vlaanderen. Samen initiëren en stimuleren ze de transitie naar een samenleving met volledig hernieuwbare, circulaire economie. We maken dit concreet door met burgers, sociale organisaties, ondernemingen en overheden aan haalbare en innovatieve oplossingen te werken.

FoodWIN is een team van food waste experten die voedselverspilling bestrijden. Zij houden kostbare centen en grondstoffen vakkundig uit de vuilbak. Daarvoor maken ze lokale besturen, grootkeukens en voedingsbedrijven helden in het vermijden van voedselverspilling. FoodWIN coördineert ook de Food Waste Alliance en is een aanspreekpunt voor jouw vragen over voedselverspilling.

Écoconso moedigt gedrags- en consumptiepatronen aan die het milieu en de gezondheid respecteren. Écoconso verstrekt concrete, toegankelijke en geloofwaardige informatie over de voordelen en mogelijkheden van milieuvriendelijk consumeren. Écoconso bevordert ecologisch consumptiegedrag bij individuen en ijvert voor structurele veranderingen in de samenleving die eco-consumptie bevorderen.